ساعیدیدن بیر اؤیکو
غلامحسين ساعدي
چئویرن: ایواز طاها
كوٍچهنين باشيندا يئرلشن بير تئلئفون كؤشكوٍنون [کيوسک] قاباغيندا جاماعات صف باغلاييب. هاوا سوْيوقدور. ياغيش ياغير. دؤزوٍمسوٍز آداملار گؤزلريني كؤشكوٍن ايچينه زيللهييبلر. دستهيي الينه آلميش بير كيشي، تئلئفونلا دانيشير. توْختاقدير، كيمسهني وئجينه آلمير. گوٍلور، اوغونوب كئچير. بير گيله سيگارئت چيخارير، آليشديريب يئنه ده صؤحبته قيزيشير. ائشيكدهكي آداملار تلهسير، عصبلري گرگيندير. دئيينيرلر. صبري توٍكنميش بيريسي سيرادان چيخاراق كوٍچهدن كئچيب، گئجهنين قارانليغيندا ايتير. بيرـ ايكي تلهسگَن آدام دا سيرادان چيخماق فيكرينه دوٍشور، سونرا نهايسه فيكيرلريندن داشينيرلار. سيرانين اوّلينده دورموش كيشي كؤشكوٍن قاپيسيني دؤيوٍر. كؤشكدهكي آدام قاش ـ قاباغيني ساللاياراق تلسمهمهلريني آنلادير. هامينين اعتراض سسي اوجالير. آمما كؤشكدهكي كيشي تئزـ تئز دانيشير. گوٍلهـ گوٍله دستهيي قوْيور. تئلئفون دفتريني گؤتوٍروب، كؤشكدن چيخير. سئوينجيندن دريسينه سيغمير. جاماعات آجيقلي باخيشلارلا اوْنو سوٍزور، آستاجا سؤيوٍرلر. اوْ ايسه سايماز آدديملارلا قارانليقدا ايتير.
ايكينجي نفر تئلئفون كؤشكوٍنه گيرير. يامان عصبلشميشدي. دستهيي قالديراركن گؤزوٍ اينديجه قارانليقدا ايتميش آدامين كؤلگهسيني آختارير. تئلئفون دفتريني چيخاريب، واراقلايير. بير سكه سالير، نؤمرهلري ييغير. دانيشماغا باشلاديقدا سير ـ صيفتي آچيلير. كراواتينين دوٍيونونو بوْشالدير. دانيشير، دانيشير، يئنه ده دانيشير. اَييلير، دوٍزهلير. اوْ بيري آدام شوٍشهني دؤيوٍر. كؤشكوٍن ايچيندهكي كيشي محل قوْيمور. باييرداكي كيشي يئنه ده شوٍشهني دؤيوٍر. ايچهريدهكي كيشي اوٍزونو تورشودوب، دؤزوٍملو اوْلمالارينا ايشاره ائدير. يئنه ده دانيشير، اوٍرهكدن گوٍلور. دستهيي قوْيور. كاغيذـ كوغوذونو ييغيشديرير، كراواتينين دوٍيونو بركيديب، كؤشكدن چيخير. هامي نيفرتله اوْنا باخير. او دا كيمسهني سايمادان يوْل آلير، قارانليقدا ايتير.
سونراكي آدام آجيقلا كؤشكه گيرهر ـ گيرمز قاپيني باغلايير. چاشقيندير، آجيغيندان يئره توٍپورور. دستهيي قالديرير، بير سكّه سالير. دانيشير، تپيكلريني يئره دؤيه ـ دؤيه دانيشير. نهايت ساكيتلهشيب، گوٍلومسهيير. گؤزلهمكده اوْلان دؤزوٍمسوٍز آداملار اللريني اللرينه، بعضن ديزلرينه دؤيوٍرلر. بير نئچه نفر سيرادان چيخيب، قارانليقدا گؤزدن ايتيرلر. ايچهريدهكي كيشي كؤشكدن چيخير. گهييرير، سوْنرا ماشينينا اوْتوروب، سوٍرعتله اوزاقلاشير.
گوْمبول بير آرواد، قوْلتوقلاريندا چهلييي، كؤشكه گيرير. بير آز دوروب نفسيني درير. دستهيي قالديرير. سكّه ساليب، باشلايير دانيشماغا. نهسه سوْروشور، تعجبلهنير. چوْخ راحاتسيزدير. ائشيتمير، باشا دوٍشمور. دانيشير، يئنه ده دانيشير. سيرايا دوٍزولموش آداملار بئزيكيبلر. اوْنلارين آجيقلي بيريسي يومروقلا شوٍشهني دؤيوٍر. قوْجا آرواد محل قوْيمور. دانيشا ـ دانيشا اوغونوب، كئچير. قوْلتوق چوبوقلاريني بير يانا آتير. كيمسه ايچهري كئچمهسين دئيه، آياغيني قاپييا سؤيكهيير. ائشيكدهكيلر جانا گلميشلر.
كؤشكه گيرهن سوْنراكي آدام اوْن ياشيندا بير اوشاقدير. دستهيي قالديرير. دانيشير، دانيشير. هامي تلهسير. [اوشاق كؤشكدن چيخير] سوْنرا تلهسگنلر بيربير ايچهري گيرير، ديرچهلير، و باييرداكي آداملارا اعتنا ائتمهدن دانيشير و دانيشيرلار. دئييرسن كؤشك گوٍج مركزيدير.
سوْنونجو آدام، قوْجا بير كيشيدير. زيرزيبيلله دوْلو توْربا الينده ايچهري گيرير. يوْرغون، پريشان. شوٍشهدن چؤله باخير، كيمسه يوْخدور. يئره سريلير. اوزانيركي ياتسين يومروقلا قاپيني دؤيوٍرلر. يئلدير قاپيني دؤيوٍر.
قوجا كيشي كؤشكدن ائشيگه چيخير. تاختا اوْتوراجاغين اوٍستونه اوزانير. يئل كؤشكه گيريب، دستهيي قالديرير. ياغيش يوموروقلا شوٍشهني دؤيوٍر.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سؤزلوٍک:
دستك: گوشي //كؤشك: باجه /تئلئفوْن كؤشكوٍ: باجهي تئلئفوْن عمومي //سيرا: صف //داشينماق: (بورادا) منصرف شدن //سكه: ژتوْن //كراوات: گالستوك //سؤيمك: يامان دئمك، فحش دادن (آذربايجانين بعضي بؤلگهلرينده بو دئييم، يانيليش اوْلاراق «سئومك: دوستداشتن» سؤزوٍندن سئچيلمير) //دؤزوٍمسوز: بيصبر //قوْلتوق چوبوغو: چليك، عصاي زير بغل //اوْتوراجاق: نيمکت، صندلي.
غلامحسين ساعدي Qulamhüseyn Saidi (1314- 1364 گوٍنشايلي) تبريزده آنادان اوْلدو و بوتون تحصيل مرحلهلريني بو شهرده کئچيردي. ساعدي يئنييئتمه چاغيندا محمد مصدقين باشچيليق ائتدييي ميللي نئفت حرکاتينا قوْشولدو و بير سوٍره «فرياد»، «صعود» و «جوانان آذربايجان» کيمي قزئتلرين باش يازارليغيني اؤز اوٍزهرينه گؤتوٍردو. 1332ـجي ايلده باش وئرميش چئوريليش آردينجا بير موٍددت گيزلينده ياشادي، سوْنرا ياخالانيب دوستاق اولدو. اوْتوزونجو ايللرين سوْنلاريندا صمد بهرنگي، بهروز دهقاني، و مفتون اميني ايله بيرليکده تبريز بيلميوردونون اؤيرنجي حرکاتينا رهبرليک ائتدي. ساعيدي 40ـجي ايللرده تهرانا گئدرهک، رضا براهني، جلال آلاحمد و سيروس طاهبازلا بيرليکده سانسورون آرادان قالديريلماسي آماجي ايله شاه حؤکومتي ايله دانيشيقلار آپاردي. «کانون نويسندگان» [يازيچيلار بيرلييي]نين اؤزهيي ده ائله بوردان فوْرمالاشدي. 1353ده ياخالانيب بير ايل بويو تجريد حاليندا ساخلاناراق وحشيجهسينه ايشگنجهلره معروض قالدي. 1360دا کؤچکوٍن اولاراق پاريسه گئتدي، 1364ـجوٍ ايلده دوٍنيادان کؤچدوٍ. قبري پاريسين پرلاشئز قويلاغيندادير. ساعيديدن «خانهي روشني»، «پرندگان در طويله»، «لالبازي»، «غريبه در شهر»، «واي بر مفلوک»، «تاتار خندان» و «ضحاک» باشليقلي اثرلر قالميشدي. اوْنون باشقا کيتابلاري بونلاردير:
خانههاي شهرري (1336)، ليلاجها (1336)، شکايت (1337)، غيوران شب (1337)، سايههاي شبانه، سفر مرد خسته (1340)، ايلخچي، خياو يا مشکينشهر، عزاداران بيل، چوب بهدستان ورزيل، بهترين باباي دنيا، اهل هوا، مقتل، واهمههاي بينام و نشان، آي بيکلا آي باکلا (1341-1346)، ترس و لرز، قرهداغ، توپ، پرواربندان، جانشين، گاو (1346-1353) گور و گهواره، عافيتگاه، کلاته نان (1356).