كده‌ر يئلي

غلامحسين ساعدي

چئویرن: ایواز طاها


كوٍچه‌نين باشيندا يئرلشن بير تئلئفون كؤشكوٍنون [کيوسک] قاباغيندا جاماعات صف باغلاييب. هاوا سوْيوق‌دور. ياغيش ياغير. دؤزوٍم­سوٍز آدام­لار  گؤزلريني كؤشكوٍن ايچينه زيلله‌ييب‌لر. دسته‌يي الينه آلميش بير كيشي، تئلئفونلا دانيشير. توْختاق‌دير، كيمسه‌ني وئجينه آلمير. گوٍلور، اوغونوب كئچير. بير گيله سيگارئت چيخارير، آليشديريب يئنه ده صؤحبته قيزيشير. ائشيكده‌كي آدام­لار تله‌سير، عصب‌لري گرگين‌دير. دئيينيرلر. صبري توٍكنميش بيريسي سيرادان چيخاراق كوٍچه‌دن كئچيب، گئجه‌نين قارانليغيندا ايتير. بيرـ ‌ايكي تله‌سگَن آدام ‌دا سيرادان چيخماق فيكرينه دوٍشور، سونرا نه‌ايسه فيكير‌لريندن داشينيرلار. سيرانين اوّلينده دورموش كيشي كؤشكوٍن قاپيسيني دؤيوٍر. كؤشكده‌كي آدام قاش ـ قاباغيني ساللاياراق تلسمه‌مه‌لريني آنلادير. هامي‌نين اعتراض سسي اوجالير. آمما كؤشكده‌كي كيشي تئزـ تئز دانيشير. گوٍله‌ـ گوٍله دسته‌يي قوْيور. تئلئفون دفتريني گؤتوٍروب، كؤشكدن چيخير. سئوينجيندن دريسينه سيغمير. جاماعات آجيقلي باخيشلارلا اوْنو سوٍزور، آستاجا سؤيوٍرلر. اوْ ايسه سايماز آدديم‌لارلا قارانليقدا ايتير.

ايكينجي نفر تئلئفون كؤشكوٍنه گيرير. يامان عصب‌لشميشدي. دسته‌يي قالديراركن گؤزوٍ اينديجه قارانليقدا ايتميش آدامين كؤلگه‌سيني آختارير. تئلئفون دفتريني چيخاريب، واراقلايير. بير سكه سالير، نؤمره‌لري ييغير. دانيشماغا باشلاديقدا سير ـ صيفتي آچيلير. كراواتي‌نين  دوٍيونونو بوْشالدير. دانيشير، دانيشير، يئنه ‌ده دانيشير. اَييلير، دوٍزه­لير. اوْ بيري آدام شوٍشه‌ني دؤيوٍر. كؤشكوٍن ايچينده‌كي كيشي محل قوْيمور. باييرداكي كيشي يئنه ‌ده شوٍشه‌ني دؤيوٍر. ايچه‌ريده‌كي كيشي اوٍزونو تورشودوب، دؤزوٍملو اوْلمالارينا ايشاره ائدير. يئنه‌ ده دانيشير، اوٍره‌كدن گوٍلور. دسته‌يي قوْيور. كاغيذ‌ـ كوغوذونو ييغيشديرير، كراواتي‌نين دوٍيونو بركيديب، كؤشكدن چيخير. هامي نيفرت‌له اوْنا باخير. او دا كيمسه‌ني سايمادان يوْل آلير، قارانليقدا ايتير.

سونراكي آدام آجيقلا كؤشكه گيره‌ر ـ گيرمز قاپيني باغلايير. چاشقين‌دير، آجيغيندان يئره توٍپورور. دسته‌يي قالديرير، بير سكّه سالير. دانيشير، تپيك‌لريني يئره دؤيه ـ دؤيه دانيشير. نهايت ساكيت‌له‌شيب، گوٍلومسه‌يير. گؤزله‌مكده اوْلان دؤزوٍم­سوٍز آدام­لار اللريني اللرينه، بعضن ديزلرينه دؤيوٍرلر. بير نئچه نفر سيرادان چيخيب، قارانليقدا گؤزدن ايتيرلر. ايچه­ريده‌كي كيشي كؤشكدن چيخير. گه‌ييرير، سوْنرا ماشينينا اوْتوروب، سوٍرعتله اوزاقلاشير.

گوْمبول بير آرواد، قوْلتوق­لاريندا چه‌لييي، كؤشكه گيرير. بير آز دوروب نفسيني درير. دسته‌يي قالديرير. سكّه ساليب، باشلايير دانيشماغا. نه­سه سوْروشور، تعجب‌له‌نير. چوْخ راحات‌سيز‌دير. ائشيتمير، باشا دوٍشمور. دانيشير، يئنه ده دانيشير. سيرايا دوٍزولموش آدام­لار بئزيكيب‌لر. اوْنلارين آجيقلي بيريسي يومروقلا شوٍشه‌ني دؤيوٍر. قوْجا آرواد محل قوْيمور. دانيشا ـ دانيشا اوغونوب، كئچير. قوْلتوق چوبوق‌لاريني بير يانا آتير. كيمسه ايچه‌ري كئچمه‌سين دئيه، آياغيني قاپي‌يا سؤيكه‌يير. ائشيكده‌كي‌لر جانا گلميشلر.

كؤشكه گيره‌ن سوْنراكي آدام اوْن ياشيندا بير اوشاق­دير. دسته‌يي قالديرير. دانيشير، دانيشير. هامي تله‌سير. [اوشاق كؤشكدن چيخير] سوْنرا  تله‌سگن‌لر بيربير ايچه‌ري گيرير، ديرچه‌لير، و باييرداكي آدام‌لارا اعتنا ائتمه‌دن دانيشير و دانيشيرلار. دئيير‌سن كؤشك گوٍج مركزي‌دير.

سوْنونجو آدام، قوْجا بير كيشي‌دير. زيرزيبيل‌له دوْلو توْربا الينده ايچه‌ري گيرير. يوْرغون، پريشان. شوٍشه‌دن چؤله باخير، كيمسه يوْخدور. يئره سريلير. اوزانيركي ياتسين يومروقلا قاپيني دؤيوٍرلر. يئل‌دير‌ قاپيني دؤيوٍر.

قوجا كيشي كؤشكدن ائشيگه چيخير. تاختا اوْتوراجاغين اوٍستونه اوزانير. يئل كؤشكه گيريب، دسته‌يي قالديرير. ياغيش يوموروق­لا شوٍشه‌ني دؤيوٍر.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سؤزلوٍک:

دستك: گوشي //كؤشك‌: باجه /تئلئفوْن كؤشكوٍ: باجه‌ي تئلئفوْن عمومي //سيرا: صف //داشينماق: (بورادا) منصرف شدن //سكه: ژتوْن //كراوات: گالستوك //سؤيمك: يامان دئمك، فحش دادن (آذربايجانين بعضي بؤلگه‌لرينده بو دئييم، يانيليش اوْلاراق «سئومك: دوست‌داشتن» سؤزوٍندن سئچيلمير) //دؤزوٍمسوز: بي‌صبر //قوْلتوق چوبوغو: چليك، عصاي زير بغل //اوْتوراجاق: نيمکت، صندلي.

 

غلامحسين ساعدي Qulamhüseyn Saidi (1314- 1364 گوٍنش­ايلي) تبريزده آنادان اوْلدو و بوتون تحصيل مرحله­لريني بو شهرده کئچيردي. ساعدي يئني­يئتمه چاغيندا محمد مصدقين باشچيليق ائتدييي ميللي نئفت حرکاتينا قوْشولدو و بير سوٍره «فرياد»، «صعود» و «جوانان آذربايجان» کيمي قزئت­لرين باش يازارليغيني اؤز اوٍزه­رينه گؤتوٍردو. 1332ـ­جي ايلده باش وئرميش چئوريليش آردينجا بير موٍددت گيزلينده ياشادي، سوْنرا ياخالانيب دوستاق اولدو. اوْتوزونجو ايل­لرين سوْن­لاريندا صمد بهرنگي، بهروز دهقاني، و مفتون اميني ايله بيرليکده تبريز بيلم­يوردونون اؤيرنجي حرکاتينا رهبرليک ائتدي. ساعيدي 40ـ­جي ايل­لرده تهرانا گئدره­ک، رضا براهني، جلال آل­احمد و سيروس طاهبازلا بيرليکده سانسورون آرادان قالديريلماسي آماجي ايله شاه حؤکومتي ايله دانيشيق­لار آپاردي. «کانون نويسندگان» [يازيچي­لار بيرلييي]نين اؤزه­يي ده ائله بوردان فوْرمالاشدي. 1353ده ياخالانيب بير ايل بويو تجريد حاليندا ساخلاناراق وحشيجه­سينه ايشگنجه­لره معروض قالدي. 1360دا کؤچکوٍن اولاراق پاريسه گئتدي، 1364ـ­جوٍ ايلده دوٍنيادان کؤچدوٍ. قبري پاريسين پرلاشئز قويلاغيندادير. ساعيدي­دن «خانه­ي روشني»، «پرندگان در طويله»، «لال­بازي»، «غريبه در شهر»، «واي بر مفلوک»، «تاتار خندان» و «ضحاک» باشليقلي اثرلر قالميشدي. اوْنون باشقا کيتاب­لاري بونلاردير:

خانه­هاي شهرري (1336)، ليلاج­ها (1336)، شکايت (1337)، غيوران شب (1337)، سايه­هاي شبانه، سفر مرد خسته (1340)، ايلخچي، خياو يا مشکين­شهر، عزاداران بيل، چوب­ به­دستان ورزيل، بهترين باباي دنيا، اهل هوا، مقتل، واهمه­هاي بي­نام و نشان، آي بي­کلا آي باکلا (1341-1346)، ترس و لرز، قره­داغ، توپ، پرواربندان، جانشين، گاو (1346-1353) گور و گهواره، عافيتگاه، کلاته نان (1356).